We leggen uit wat folklore is, de kenmerken ervan en diverse voorbeelden. We leggen ook uit wat folklore is in muziek en literatuur.
Wat is folklore?
Folklore, of folklore, is de verzameling traditionele gebruiken, kennis, overtuigingen en gebruiken die behoren tot een specifieke cultuur of bevolkingsgroep. De discipline die het bestudeert, wordt ook wel folklore genoemd.
Folklore-elementen omvatten uitingen zoals muziek, dansen, religieuze feesten, rituelen, legendes, grappen, woordspelingen, ambachten, volksverhalen, gastronomie en alle gebruiken en uitingen van volkeren die mondeling of via de praktijk worden verspreid.
Moet lezen: Empowerment
In deze zin onderscheidt folklore zich van de hiërarchisch georganiseerde kennis van academische of wetenschappelijke kennis, omdat het voorouderlijke gebruiken omvat die van generatie op generatie worden doorgegeven en de identiteit van een regio of gemeenschap bepalen. Zo kan er bijvoorbeeld Duitse, Chinese, Scandinavische of Argentijnse folklore bestaan, evenals folklore uit een bepaald geografisch gebied of een specifiek volk.
De term folklore is van Angelsaksische oorsprong en werd in 1845 bedacht door de Engelse schrijver en oudheidkundige William J. Thoms (1803-1885). Thoms stelde dit woord voor, een combinatie van de woorden folk (“volk” of “populair”) en lore (“kennis”, “tradities” of “verhalen”), om het vage concept van populaire oudheden te vervangen.
Voordat het woord echter bestond, werd het begrip folklore al in de 19e eeuw gebruikt. De nationalistische intellectuele en culturele bewegingen die in de nasleep van de romantiek ontstonden, hadden in Europa regionalistische sentimenten en een grote interesse in het verzamelen en bestuderen van volkstradities en -verhalen teweeggebracht, wat contrasteerde met de rationalistische en kosmopolitische wereld van de Verlichting. Zo ontstonden bijvoorbeeld de grote compilaties van traditionele verhalen van de gebroeders Grimm of de Noorse sagen over Vikinggoden en -helden.
Aan het begin van de 20e eeuw verwierf de term folklore aanzienlijk aanzien en academische belangstelling in Europa en de Verenigde Staten, en van daaruit verspreidde het zich naar de rest van de wereld, met het huidige gebruik.
Wereldfolkloredag. Sinds 1960 wordt Wereldfolkloredag elk jaar op 22 augustus gevierd om de diversiteit en culturele rijkdom van volkeren te vieren. Deze viering werd ingesteld door UNESCO, de internationale instelling die zich inzet voor de promotie en het behoud van het cultureel erfgoed van de mensheid, waarvan folklore een centraal onderdeel is.
Moet lezen: Dierenrijk
Kenmerken van folklore
In het algemeen wordt folklore gekenmerkt door het volgende:
Het is collectief van aard
Folkloristische uitingen zijn het product van een gedeelde creatie tussen leden van een gemeenschap door de tijd heen. Het is een gemeenschappelijk cultureel erfgoed dat sociale banden smeedt.
Het is populaire kennis
Het omvat een reeks gebruiken, kennis en overtuigingen die behoren tot een specifieke menselijke groep en die van generatie op generatie mondeling of door middel van voorbeelden worden overgedragen, dat wil zeggen buiten academische instellingen.
Het weerspiegelt de culturele identiteit van volkeren
De reeks uitingen die de folklore van een bepaalde samenleving vormen, biedt een kader van gemeenschappelijke identiteit voor de individuen die ertoe behoren, verenigt hen door middel van symbolen en draagt waarden over.
De uitingen ervan variëren van plaats tot plaats
De tradities en uitingen die de folklore van een gemeenschap vormen, zijn uniek, omdat ze de specifieke culturele en historische tradities weerspiegelen. Zo kan de folklore van een regio bijvoorbeeld culinaire tradities omvatten, maar geen religieuze, terwijl in andere gevallen het tegenovergestelde het geval kan zijn.
Stadia van folklore
Er worden vier stadia van folklore onderscheiden:
Opkomende folklore
Dit verwijst naar folklore waarvan de uitingen recent zijn ontstaan en zich in een proces van consolidatie en adoptie door een gemeenschap bevinden. Een voorbeeld van opkomende folklore is de tropische cumbia uit de Andes, beter bekend als de Peruaanse chicha, die de afgelopen decennia is gegroeid en elementen van traditionele Andesmuziek combineert met cumbia en rock.
Levende folklore
Dit verwijst naar tradities die actief worden beoefend in het dagelijks leven van een gemeenschap en deel uitmaken van haar gebruiken en identiteit. Voorbeelden van levende folklore zijn de tango in Argentinië of patroonheiligenfeesten in Mexico.
Uitstervende folklore
Dit omvat tradities die op het punt staan uit te sterven, dat wil zeggen tradities die zeer sporadisch worden beoefend door kleine groepen of door de oudste leden van een gemeenschap. Dit zijn meestal gebruiken die worden verlaten omdat ze niet meer passen bij nieuwe sociale waarden of omdat ze worden vervangen door nieuwe gebruiken. Een voorbeeld van uitstervende folklore is de mondelinge overlevering van verhalen in inheemse gemeenschappen in Amerika.
Dode folklore
Dit verwijst naar tradities die definitief zijn verdwenen of die toebehoorden aan uitgestorven culturen, zodat ze alleen nog bestaan in het collectieve geheugen of in historische documenten. Een voorbeeld van dode folklore zijn de rituele offers die werden uitgevoerd in precolumbiaanse Meso-Amerikaanse regio’s.
Literaire folklore
Literaire folklore omvat folkloristische uitingen die woorden gebruiken als overdrachtsmiddel. Dit omvat verhalen, spreekwoorden, raadsels, liederen en populaire gedichten. Bijvoorbeeld het reciteren van rijmende coupletten met traditionele verhalen in landen zoals Argentinië, Mexico, Colombia en Venezuela.
Andere belangrijke voorbeelden van literaire folklore zijn legendes, die als waargebeurde feiten worden beschouwd en mondeling van generatie op generatie worden doorgegeven, met overdrijvingen of fantasierijke toevoegingen. Ze kunnen dienen als verklaring voor historische gebeurtenissen of natuurverschijnselen. Een van de populairste legendes in Latijns-Amerika is die van de hornero, een vogel die zijn nest van modder bouwt en het vaak op de gevels van huizen plaatst. Volgens de legende zullen mensen die een nest van een ovenvogel in huis hebben, gezegend zijn met harmonie en geluk.
Folkloreliteratuur. Literaire folklore moet niet worden verward met folkloreliteratuur, een genre dat tradities en het populaire culturele leven als bron gebruikt om literaire werken van individuele auteurs te creëren. Bijvoorbeeld een roman geïnspireerd door de lokale tradities van een stad, gemeenschap of land.
Volksmuziek
Volksmuziek, ook wel populaire muziek genoemd, is een muziekgenre dat wordt gekenmerkt door een sterk historisch, gemeenschappelijk, etnisch of traditioneel karakter en daarom wordt geassocieerd met een specifieke cultuur of bevolkingsgroep als uiting van diens identiteit.
Dit type muziek maakt doorgaans gebruik van traditionele instrumenten, populaire ritmes en zelfs teksten in het lokale dialect, en wordt van generatie op generatie doorgegeven, meestal mondeling. Voorbeelden van populaire muziek zijn de Andalusische flamenco, samba carioca, tango porteño en de Mexicaanse corrido.
Voorbeelden van nationale folklore
Enkele voorbeelden van nationale folklore zijn onder andere de Mexicaanse, Braziliaanse en Argentijnse folklore.
Mexicaanse folklore
De Mexicaanse folklore omvat een diverse reeks tradities en beelden, het resultaat van de intense hybridisatie van de koloniale Spaanse cultuur met de inheemse Meso-Amerikaanse volkeren. Deze convergentie leidde tot een mestiezencultuur, waarin het christendom en katholieke feesten net zo belangrijk zijn als voorouderlijke tradities, zoals het geval is met de beroemde Dag van de Doden.
Deze mix is ook duidelijk zichtbaar in taalkundige tradities en woordspelingen zoals “albures”, waarin de invloed van het samenleven van het Spaans met lokale inheemse talen te zien is. Een ander goed voorbeeld is Talavera Puebla, een aardewerksoort uit Spanje die zijn eigen unieke karakter kreeg in Mexico en zich onderscheidt door zijn felle kleuren in klassieke Europese ontwerpen.
Braziliaanse folklore
De Braziliaanse folklore weerspiegelt het erfgoed van Portugese, Afrikaanse en inheemse culturen en creëert een diverse smeltkroes van tradities met unieke kenmerken in elke regio van het land. Zo benadrukt de folklore van het Amazonegebied de band met het inheemse erfgoed, terwijl die van de kuststreek de band weerspiegelt met de Afrikaanse cultuur die door koloniale slaven naar Amerika werd gebracht.
In feite bestaan er in Brazilië nog steeds talloze legendes (zoals de zeemeermin van Iara, de Curupira en de Boitatá-slang) en Afrikaanse religieuze gebruiken (zoals Umbanda) die naast de dominante Portugese cultuur bestaan, die geworteld is in het katholicisme.
Een ander traditioneel aspect waarin het Afrikaanse erfgoed duidelijk naar voren komt, is muziek, sterk beïnvloed door de aanwezigheid van trommels, zoals bij de samba. Er zijn echter regio’s waar traditionele dansen meer neigen naar tikken en klappen, elementen die typisch zijn voor dansen uit de Iberische regio.
Argentijnse folklore
Argentinië is een uitgestrekt land met een grote diversiteit aan folklore. Hoewel het overwegend Spaans- en Andes-culturele erfgoed, met traditionele instrumenten zoals de charango, vaak wordt benadrukt, kent het ook sterke invloeden uit Afrika en vele andere inheemse culturen in de regio.
De aanwezigheid van het Quechua-erfgoed is terug te zien in traditionele instrumenten zoals de quena (een soort verticale fluit). De syncretisme tussen deze cultuur en het Spaanse erfgoed is op zijn beurt duidelijk zichtbaar in carnavals. Tijdens de festiviteiten vormen de Andeshooglanden het toneel voor processies en traditionele comparsas met duivelskostuums en traditionele muziek, zoals de carnavalito.
In de regio Río de la Plata is de folklore geërfd van de Italiaanse immigratie, met name in Buenos Aires. Daar domineren de tango en de bandoneon de traditionele elementen, en de taal is sterk beïnvloed door woorden van Italiaanse oorsprong.
Referenties
Alle informatie die we aanbieden wordt ondersteund door gezaghebbende en actuele bibliografische bronnen, wat zorgt voor betrouwbare inhoud in overeenstemming met onze redactionele principes.
- Cortázar, A. R. (1954). Wat is folklore? Een verklaring en antwoord met speciale aandacht voor Argentijnse en Amerikaanse folklore. Lajouane.
- Sims, M. & Stephens, M. (2005). Levende folklore. Een inleiding tot de studie van mensen en hun tradities. Utah State University Press.
- De redactie van Encyclopaedia Britannica. (2024). Folklore. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/